Guttatie. Het geheim van zwetende paddenstoelen
In de vroege ochtend, wanneer het bos nog stil is en de dauw zich als een sluier over het bladerdek legt, valt je oog op iets bijzonders: een paddenstoel met glinsterende druppels op zijn hoed. Geen regen, geen dauw maar een soort zweet. Wat gebeurt hier?
Voor de natuurfotograaf is dit een magisch moment. De druppels reflecteren het licht, versterken texturen en voegen een emotionele laag toe aan het beeld. Maar wat is dit ‘zweten’ eigenlijk?
Wat is guttatie?
Het fenomeen heet guttatie: het uitscheiden van vocht via het oppervlak van een organisme. Bij paddenstoelen gebeurt dit wanneer ze actief groeien en overtollig water en opgeloste stoffen afvoeren. De druppels kunnen helder zijn, maar soms ook gekleurd of stroperig afhankelijk van de soort. Guttatie is geen dauw en ook geen regenrest. Het ontstaat van binnenuit, vaak ’s nachts of in de vroege ochtend, bij hoge luchtvochtigheid en lage verdamping. Voor fotografen is dit dus hét moment om alert te zijn.
Fotografische kansen
Zwetende paddenstoelen bieden unieke fotografische mogelijkheden:
Licht en reflectie: druppels vangen het licht en creëren glans en diepte.
Macro en detail: close-ups onthullen structuren en microdynamiek.
Sfeer en verhaal: zweet roept associaties op met inspanning, kwetsbaarheid, leven.
Technisch gezien loont het om te werken met een statief, een macro-objectief en eventueel focus stacking. Diffuus ochtendlicht is ideaal.
Let op achtergrondonscherpte en compositie: een druppel kan het hele beeld dragen.
Een ontmoeting in het klein
Tijdens een recente fotowandeling trof ik twee springstaartjes aan bij druppels op een zwetende paddenstoel. De diertjes leken zich te voeden aan het vocht dat via guttatie uit de hoed was gesijpeld. Springstaartjes (Collembola) zijn microfauna die leven van schimmels, algen en organisch materiaal, maar ook van vloeistoffen die rijk zijn aan suikers en aminozuren. De druppels fungeerden hier als een soort energiebron, een stille ontmoeting tussen schimmel en bodemleven. Zulke interacties laten zien hoe guttatie niet alleen een fysisch proces is, maar ook een ecologisch knooppunt in het bosbodemleven.
Soorten die vaak ‘zweten’
Niet elke paddenstoel zweet zichtbaar. Enkele bekende soorten waarbij guttatie vaak voorkomt:
Soort | Kenmerkend zweet | Fotografische tip |
Biefstukzwam (Fistulina hepatica) | Donkerrood sap | Contrast met groene achtergrond |
Porseleinzwam (Oudemansiella mucida) | Heldere druppels | Lichtval door hoed gebruiken |
Zwavelkop (Hypholoma fasciculare) | Kleine druppels | Groepscompositie mogelijk |
Eekhoorntjesbrood (Boletus edulis) | Witte tot lichtbruine druppels | Rand van de hoed in tegenlicht |
Tonderzwam (Fomes fomentarius) | Donkerbruine, stroperige druppels | Contrast met grijze hoed, boomstructuur |
Druppels
Bij Eekhoorntjesbrood verschijnen de druppels vaak op de hoed of steel, soms melkachtig van kleur. Ze versterken het zachte karakter van deze soort en zijn prachtig in tegenlicht. Tonderzwammen daarentegen produceren soms harsachtige druppels op jonge vruchtlichamen een dramatisch contrast met hun robuuste, grijze oppervlak. Door hun vaste standplaats op boomstammen zijn ze goed te benaderen en te belichten.
Let op: sommige druppels kunnen giftige stoffen bevatten. Aanraken is niet aan te raden!!!
Reflectie en inspiratie
Zwetende paddenstoelen zijn meer dan een biologisch fenomeen. Ze vertellen iets over de intensiteit van leven, over transformatie en over de verborgen dynamiek van het bos. Als fotograaf kun je dit gebruiken om beelden te maken die niet alleen mooi zijn, maar ook betekenisvol.
Durf te vertragen. Kijk. En laat je verrassen door het zweet op het hoedje !!!
