Kwelwater

Kwelwater is grondwater dat onder druk opwelt tot op het maaiveld. In het algemeen ontstaat kwelwater door een ondergrondse waterstroom. Kwelzones zijn vaak natte gebieden met een specifieke flora en fauna. Kwelkleuren en -structuren zijn uitermate geschikt voor macrofotografie.

Kwel met meerdere insecten die daar hun laatste worsteling hebben doorgemaakt.

Vanuit een luchtballon

Als de weergoden meewerken wordt er op een mooie zomeravond het luchtruim gekozen met een ballonvaart boven de Drentse Aa. De vlucht met een luchtballon is ideaal om luchtfoto’s van het Noord Drentse landschap te maken. Je ziet na het opstijgen het landschap en omgeving heel langzaamaan je voorbijgaan. De windrichting en hoogte van de ballon bepalen de route. Nergens in Nederland vind je een zo romantisch kronkelend beekje door het landschap stomen als in Drenthe. Vanuit de lucht zijn wegen, dorpen, natuur en kwelgebieden duidelijk te herkennen.

Kwelgebied vanuit een luchtballon. Het roze kwelgebied op deze foto is niet te betreden en ongeveer 2 voetbalvelden groot.

Wat dichter bij de grond een klein kwelgebied met heel veel kleur en structuur in de Drentse Aa.

Kwel of olie

Heel vaak hoor je mensen zeggen: dat ze vervuiling zien van het oppervlaktewater. Soms is dat zo. Maar vaak gaat het ook om een natuurverschijnsel en zien ze een dun vliesje gemaakt door ijzerbacteriën. Het vliesje lijkt veel op olie, maar in de praktijk blijkt het kwelwater te zijn. Je kan dit controleren door het vliesje aan te raken of er iets in te gooien. Is het een olieproduct dan vloeit de olievlek na verstoring snel weer samen tot een aaneengesloten geheel. Is het kwelwater dan breekt het vliesje na aanraking uiteen met allemaal scherpe randjes.

Stroming van kwelwater tegen een steen veroorzaakt dat het kwelvlies breekt en structuren ontstaan.

Mineralen en bacteriën

Zo’n vlies is een teken van kwel, omhoog borrelend grondwater. Als kwelwater naar boven komt en contact maakt met lucht, gaat ze oxideren. Op het wateroppervlak ontstaat een opvallende kleurige laag. Dit zijn vliesjes van ijzerbacteriën uit het kwelwater. De bacteriën zetten ijzer om naar IJzeroxiden en andere verbindingen en geven een mooie kleurenpret.

Een detail van kwel met daarin veel kleur en vormen.

Het vliesje van ijzerbacteriën heeft geen nadelige invloed op de waterkwaliteit. Gelukkig is het ook niet schadelijk voor mens en dier. Hooguit blijft er bij aanraking wat van het vliesje aan de huid kleven. Maar dat was je er gemakkelijk weer vanaf.

Soms ligt er een blaadjes en takje in het kwelwater waardoor andere structuren en kleuren ontstaan.

Drentse Aa of de Veluwe

Kwelwater is een verschijnsel dat op heel veel plaatsen in Nederland voorkomt. Een gebied waar veel kwelwater naar boven komst is het Natuurgebied de Drentse Aa. Langs onze grote rivieren zijn deze kwelgebieden beperkt tot de randen van de stuwwallen van de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug. Daarnaast zijn kwelgebieden te vinden in het Maasdal van Noord- en Midden-Limburg. Maar ook bij het Naardermeer, en de Hondsbossche Zeewering komt het kwelwater boven borrelen en kan het na een lange reis in het oppervlaktewater te zien zijn.

Niet alle insecten kunnen goed tegen het kwelwater.

Drentse kwelwater

Het Drentse kwelwater is bacterierijk. Op zijn reis door de bodem heeft het niet alleen ijzeroxide maar ook allerhande mineralen en bacteriën opgedaan. Daardoor is het Drentse kwelwater erg kleurrijk. In andere gebieden van Nederland is dat vaak anders. Het kwelwater is daar veelal bruin.

Kleurenpracht van kwelwater.

Methaan gassen

Boven de 10 graden borrelen rond kwelplaatsen vaak bubbeltjes naar het wateroppervlak. In deze bellen zitten methaanbacteriën die in zuurstofloze omstandigheden organisch materiaal omzetten. Bij dat proces komt methaan vrij. Methaan is behalve een brandbaar gas ook een broeikasgas, net als kooldioxide, maar met een opwarmend effect dat ruim dertig keer zo groot is. Is de temperatuur onder de 10 graden Celsius dan lost methaan op in water en ontsnapt naar de lucht en zijn er geen bellen zichtbaar.

Methaan gassen komen samen met kwel. Door het methaan ontstaan luchtbellen.

Positioneren van de Camera

Onscherpte is bij kwel foto’s tamelijk storend. Om bewegingsonscherpte te voorkomen werk je met statief en gebruik je een afstandsbedieningskabel. Bepaal, voordat je het statief plaatst, met je camera de compositie. Zo krijg je een redelijk goed idee waar en hoe hoog het statief moet staan. Op het water ligt een vlies; je moet goed oppassen dat je dit vlies niet beschadigt. Schuif dus weinig of niet met je statief. Een statief is dus een must omdat er met lange sluitertijden wordt gefotografeerd.

Soms zie je bij alle kleuren en structuren in kwel bepaalde vormen van dieren.

Instellingen camera

De camera moet bijvoorkeur parallel staan aan het kweloppervlak. Maar heel vaak moet je onder een hoek fotograferen omdat anders selfies in de foto kunnen ontstaan. Om toch een scherpe foto te krijgen moet je veel diafragmeren (soms tot f 16 of f 22). Werk bijvoorkeur met een zo laag mogelijke ISO (50 of 100) en dat betekent vaak lange belichtingstijden.

Sommige planten groeien in het kwelwater.

Wind, zon en regen

Vooral in droge periodes en in de zomer zie je meer kwelwater. Minder neerslag zorgt voor minder stroming in het water. Er zit dan meer kwelwater in het oppervlaktewater. Je kan het best kwelwater fotografeer zonder zonlicht; dan heb je geen last van schitteringen en slagschaduwen. Ook de lichtinval op het kweloppervlak is belangrijk (versterkt de vele kleuren). Bij zonlicht kun je het best gebruik maken van een polarisatiefilter. Zoek bij het fotograferen van kwel vooral naar de juiste invalshoek om de prachtige kleuren waar te nemen.

Dit is kwelwater. Water dat uit de grond omhoog komt, nadat het een ondergronds reisje heeft gemaakt.

Denk om je veiligheid

Belangrijk is om te zoeken naar veilige kwelplaatsen, want je moet uitkijken waar je je voeten zet. Natte voeten is niet erg, maar spoorloos in de veenprut verdwijnen is wat niemand wil. Kwelfoto’s kun je ook vaak maken in kleine slootjes en goed beloopbare landerijen die vaak gemakkelijk en goed te bereiken zijn.

Spinnetje loopt over kwel

Veel keur in kwel

KLIK HIER VOOR DE PORTFOLIO KWEL

Hieronder het artikel in Natuurfotografie